STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Powszechnie popełniane przez Polaków błędy żywieniowe determinują ich stan zdrowia, który jest gorszy niż innych Europejczyków i nie ulega większej poprawie. Niewłaściwe zachowania żywieniowe młodzieży mogą w znacznej części wynikać z małej wiedzy żywieniowej związanej z niedostatecznym poziomem edukacji żywieniowej w kolejnych etapach szkolnego nauczania, nie dość poważnym traktowaniem zajęć z zakresu żywności i żywienia, zbyt niskimi kwalifikacjami nauczycieli oraz za słabym powiązaniem teoretycznej wiedzy żywieniowej z praktycznym jej zastosowaniem.
Cel. Celem pracy była analiza szkolnych programów nauczania na różych jego poziomach oraz ocena stanu wiedzy o żywności i żywieniu uczniów ostatnich klas wybranych losowo szkół ponadgimnazjalnych w Warszawie.
Materiał i metoda. Badania przeprowadzono w grupie 210 uczniów w listopadzie 2008 roku metodą ankietową za pomocą specjalnie przygotowanego autorskiego kwestionariusza ankiety.
Wyniki. Zakres tematyczny dotyczący żywności i żywienia w programach nauczania począwszy od przedszkola, poprzez szkołę podstawową do szkół ponadgimnazjalnych jest szeroki. Nie tworzy jednak wspólnej i spójnej całości prawdopodobnie z powodu zbyt dużego rozproszenia treści w wielu rozmaitych przedmiotach. W badaniu wiedzy żywieniowej żaden z uczniów nie uzyskał powyżej 75% punktów ogółem możliwych do zdobycia, a połowa osiągnęła poniżej 50% punktów. Uczniowie nie orientowali się, jakie jest zapotrzebowanie energetyczne dla młodzieży w ich wieku (odpowiedzi wahały się w granicach od 100 kcal/dobę do 10.000 kcal/dobę). Nie potrafili określić kaloryczności oliwy, w znakomitej większości wartość tę zaniżali (tylko 1/3 uczniów wiedziała, że to najbardziej kaloryczny produkt), a z kolei aż ponad połowa uczniów uznała, że cukier należy do produktów o najwyższej wartości energetycznej. Zawartość witamin i składników mineralnych w produktach spożywczych jest uczniom zupełnie nieznana. Większość badanej młodzieży nie potrafiła poprawnie wskazać po dwa produkty stanowiące źródła: witaminy C (około 60%), witaminy A (prawie 75% ) oraz żelaza (ponad 60%). Większą wiedzą wykazali się uczniowie na temat źródeł białka, przy czym, co ciekawe, łatwiej było im wskazać produkty, które nie są źródłem pełnowartościowego białka, niż te stanowiące dobre jego źródła. Uczniowie nie znali w stopniu wystarczającym zaleceń dotyczących częstotliwości spożywania mleka, ryb, warzyw i olejów roślinnych
Wnioski. Wyniki wskazują, że choć podstawa programowa edukacji jest pod względem merytorycznym odpowiednia, to jednak uczniowie reprezentowali niski poziom podstawowej wiedzy żywieniowej. Zdecydowana większość badanych (95%) nie uzyskała nawet połowy możliwych do zdobycia punktów, zarazem też ani jedna osoba nie miała bardzo dobrej wiedzy. Stwierdzono niedostateczną znajomość wartości energetycznej produktów i zapotrzebowania energetycznego dla nastolatków, źródeł składników pokarmowych, a także podstawowych zaleceń żywieniowych.

ABSTRACT
Background. Common nutritional faults affect health of many Poles. Health state of Poles is worse than most of Europeans and is not improving. Nutritional behaviors of young people are caused by limited nutritional knowledge learned during consecutive stages of school education. Nutritional education is considered less important, theoretical knowledge and practice is not correlated and teacher’s knowledge is limited.
Objective. The aim of this study was to study different school programs and to assess the level of nutritional knowledge among selected pupils of last classes of secondary school in Warsaw.
Material and Method. The study was conducted in November 2008 on 210 students with the specific author’s questionnaire.
Results. There is wide nutritional educational program in schools starting from kindergarten through schools of different levels. The nutritional education program is not consistent likely due to dispersion of material among different subjects. In nutritional knowledge tests none of the pupil reached 75% of maximum points and half of them did not reach 50%. Pupils did not know what is their energetic requirement (answers differ from 100 kcal/day to 10000 kcal/day). They were unable to determine the caloric of oil (only 1/3 knows that it is the most caloric product). More than half of pupils answered that sugar is the most caloric product. The knowledge of vitamin and minerals content is completely not known to pupils. Most of pupils were unable to correctly indicate two products which are the sources of vitamin C (approximately 60%), vitamin A (almost 75%) and iron (over 60%). Pupils have more information on protein sources. Surprisingly it was easier for them to indicate products which are not a good source of valuable proteins than the good source of proteins. Pupils did not know what is recommended frequency of milk, fish, vegetables and plant oil consumption.
Conclusions. Results indicate that the core curriculum of education is proper but students had little knowledge of nutrition. The majority of respondents (95%) did not received half of the available points, and nobody scored very good result. It has been found that there is insufficient knowledge of products energy values and energy daily requirements for teenagers, sources of nutrients, as well as basic nutritional guidelines.