STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Choroby układu krążenia stanowią około 50% zgonów w Polsce. Są one najczęściej wynikiem zmian miażdżycowych tętnic. Wiedza dotycząca profilaktyki i eliminacji czynników ryzyka jest niezwykle ważna w zmniejszaniu zachorowalności na miażdżycę i inne choroby przewlekłe niezakaźne.
Cel. Celem pracy była ocena wiedzy uczniów gimnazjum i liceum na temat czynników ryzyka i profilaktyki miażdżycy.
Materiał i metoda. Badania przeprowadzono w maju 2010 roku metodą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem anonimowej ankiety. Badaniami objęto 197 uczniów: w tym 97 gimnazjalistów i 100 licealistów z województwa małopolskiego. Uczniowie gimnazjum i liceum pochodzili z małych miast (86,6%) (51%) i wsi (13,4%) (49%) powiatu bocheńskiego i tuchowskiego.
Wyniki. Spośród czynników, które sprzyjają rozwojowi miażdżycy uczniowie gimnazjum najczęściej wybierali nadwagę i otyłość, wysoki poziom cholesterolu, spożywanie dań typu fast-food i palenie tytoniu. Większość 61% gimnazjalistów i licealistów 85% stwierdziło, iż w ramach profilaktyki i leczenia miażdżycy powinno się ograniczyć lub wyeliminować z pożywienia produkty bogate w cholesterol tj. żółtka jaj, śmietanę, masło, tłuste mięso. Ponad połowa uczniów gimnazjum oraz liceum 57% wiedziała, że w zapobieganiu chorobom układu krążenia powinno się zmniejszyć spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych. Ponad 73% gimnazjalistów i 85% licealistów uważała, że w zapobieganiu i leczeniu miażdżycy korzystną rolę odgrywa regularna aktywność fizyczna i utrzymywanie prawidłowej masy ciała.
Wnioski. Młodzież nie posiada dostatecznej wiedzy o czynnikach predysponujących do rozwoju miażdżycy. Licealiści wykazywali wyższy poziom wiedzy na temat zasad profilaktyki oraz zagrożeń związanych z przewlekłymi chorobami niezakaźnymi niż uczniowie gimnazjum.

ABSTRACT
Background. Cardiovascular diseases cause about 50% of deaths in Poland. These disorders most frequently result from atherosclerotic changes in arteries. Knowledge on the prevention and elimination of risk factors is vital in reducing the development of atherosclerosis and other non-infectious chronic diseases.
Objective. The aim of the study was the assessment of junior secondary and secondary school students knowledge pertaining to atherosclerosis risk factors and prevention.
Material and Method. 197 students participated in the project, with 97 attending junior secondary and 100 – secondary school in the voivodship of Malopolskie. The junior and upper secondary level pupils originated from small towns (86.6%, 51%) and villages (13.4%, 49%) of the Bochnia and Tuchow districts. The study was conducted in May 2010 by means of a diagnostic survey including an anonymous questionnaire.
Results. As risk factors encouraging the development of atherosclerosis to the greatest extent the junior secondary school students selected overweight and obesity, high cholesterol levels, fast food consumption and smoking. The majority of the junior secondary school pupils (61%) and those from the upper secondary level (85%) stated that what should be undertaken in the prevention and treatment of atherosclerosis is the reduction or elimination of food products rich in cholesterol, such as egg yolks, cream, butter, fatty meat. More than half of the junior and upper secondary school level pupils (57%) knew that the consumption of saturated fatty acids should be reduced as a preventive means against cardiovascular diseases. More than 73% of the junior and 85% of the upper secondary school pupils indicated the important role played by physical activity and maintaining a proper body mass in prevention and treatment of atherosclerosis.
Conclusions. The youth’s knowledge of atherosclerosis development risk factors was insufficient. Secondary school students displayed a higher level of knowledge with regard to prophylaxis and dangers pertaining to non-infectious chronic diseases than the respondents attending junior secondary school.