STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Procesy cieplne, a także długie przechowywanie żywności powodują, że zachodzą w niej reakcje pomiędzy aminokwasami i cukrami redukującymi, oraz procesy z udziałem kwasu askorbinowego, węglowodanów i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. W wyniku tych reakcji powstają nowe związki chemiczne. Jednym z tych związków, wykazujących niekorzystne działanie na zdrowie człowieka, jest furan.
Cel. Celem pracy było oszacowanie wielkości narażenia niemowląt na furan występujący w utrwalanych termicznie przetworach, a także scharakteryzowanie ryzyka przez porównanie narażenia z wartością dawki referencyjnej (RfD) oraz obliczenie marginesów narażenia.
Materiał i metoda. Materiał do badań stanowiło 301 próbek przetworów dla niemowląt pobranych w latach 2008 – 2010 z obrotu handlowego na terenie całego kraju. Wśród próbek znajdowały się dania warzywno-mięsne, warzywne oraz owocowe przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci, w których zawartość furanu oznaczano metodą GC/MS. Narażenie na furan szacowano dla niemowląt w wieku 3, 4, 6, 9 i 12 miesięcy wykorzystując różne scenariusze żywienia.
Wyniki. Oznaczona zawartość furanu mieściła się w zakresie od <1 µg/kg (LOQ) do 166,9 µg/kg. Średnia zawartość furanu we wszystkich próbkach wynosiła 40,2 µg/kg. Oszacowana wielkość narażenia, przy założonych różnych scenariuszach żywienia, mieściła się w granicach 0,03 – 3,56 µg/kg m.c./dzień i przekraczała dla niektórych przypadków wartość RfD. Marginesy narażenia (MOE) wyniosły nawet poniżej 300 dla scenariuszy zakładających większe spożycie produktów warzywnych i warzywno-mięsnych.
Wnioski. Oszacowana wielkość narażenia niemowląt w Polsce na furan pobierany z daniami gotowymi do spożycia jest zbliżona do wcześniejszych danych pochodzących z innych państw europejskich, lecz nieco wyższa od wyników najnowszego raportu EFSA. Biorąc pod uwagę, że w niektórych przypadkach oszacowane narażenie przekraczało wartość RfD (1 µg/kg m.c./dzień), a także fakt, że wartości MOE były znacznie mniejsze od 10000 wskazując na istnienie potencjalnego zagrożenia dla zdrowia, konieczne jest kontynuowanie badań monitorowych zawartości furanu w żywności dla niemowląt i szacowanie narażenia na ten związek.

ABSTRACT
Background. Thermal processes and long storage of food lead to reactions between reducing sugars and amino acids, or with ascorbic acid, carbohydrates or polyunsaturated fatty acids. As a result of these reactions, new compounds are created. One of these compounds having an adverse effect on human health is furan.
Objective. The aim of this paper was to estimate the infants exposure to furan found in thermally processed jarred food products, as well as characterizing the risk by comparing the exposure to the reference dose (RfD) and calculating margins of exposure.
Material and Method. The material consisted of 301 samples of thermally processed food for infants taken from the Polish market in years 2008 – 2010. The samples included vegetable-meat, vegetables and fruit jarred meals for infants and young children in which the furan levels were analyzed by GC/MS technique. The exposure to furan has been assessed for the 3, 4, 6, 9 ,12 months old infants using different consumption scenarios.
Results. The levels of furan ranged from <1 µg/kg (LOQ) to 166.9 µg/kg. The average furan concentration in all samples was 40.2 µg/kg. The estimated exposures, calculated with different nutrition scenarios, were in the range from 0.03 to 3.56 µg/kg bw/day and exceeded in some cases RfD set at level of 1 µg/kg bw/day. Margins of exposure (MOE) achieved values even below 300 for scenarios assuming higher consumption of vegetable and vegetable-meat products.
Conclusions. The magnitude of exposure to furan present in ready-to-eat meals among Polish infants is similar to data reported previously in other European countries but slightly higher than indicated in the recent EFSA report. As for some cases the estimated intake exceeds the RfD, and MOE) values are much lower than 10000 indicating a potential health concern, it is necessary to continue monitoring of furan in jarred food and estimate of its intake by infants.