ABSTRACT
Background. Fruit and fruit products are important part of our daily diet. In addition to the ingredients necessary for the proper functioning of the body, these products can also be a source of intake elements harmful to human health. 
Objective. Analysis of the results of monitoring studies conducted in Poland in 2015 concerning contamination of lead (Pb), cadmium (Cd), arsenic (As), mercury (Hg) and tin (Sn) in fruit and fruit products and exposure assessment.
Material and methods. Approximately 600 samples of fresh, frozen, dried fruits, fruit preserves and canned fruits were tested. The laboratories of State Sanitary Inspection were involved in testing. Accredited and validated analytical methods were used. The test samples were prepared in accordance with the standard PN-EN 13804:2013. The contents of lead, cadmium and tin were determined by using flame atomic absorption spectrometry (FAAS) or flameless with electrothermal atomization spectrometry (GFAAS); arsenic by using hydride generation atomic absorption spectrometry method (HGAAS) and mercury the "cold vapor" atomic absorption spectrometry (CVAAS) method.
Results. Contamination of investigated samples with elements harmful to human health (Pb, Ca, As, Hg and Sn does not rise concern to human health and was in most cases comparable with contamination reported in other European Union countries. The estimated average exposure of adults and children to lead intake with fruit and fruit products ranged from 0.5% to 14.6% of the respective Benchmark Dose Lower Confidence Limit (BMDL) established by the European Food Safety Authority (EFSA). The mean intake of cadmium with these groups of foodstuffs was in the range 0.3 - 8.5% of the TWI value (Tolerable Weekly Intake) established by EFSA for adults and children (0.1 - 3.6% of the PTMI (Provisional Tolerable Monthly Intake) established by JECFA. In case of arsenic mean intake was in the range 0.5 - 1.6% BMDL whilst for mercury (inorganic form) intake represented 0.5 - 1.4% of TWI value established by JECFA and then confirmed by EFSA.
Conclusions. Based on the obtained results, it was found that content of Pb, Cd, As, Hg and Sn in the tested samples of fruit and their products does not pose a risk to consumer health. Estimated exposure of consumers does not exceed tolerable doses established by EFSA and JECFA for these elements.

STRESZCZENIE
Wprowadzenie. Owoce i przetwory owocowe stanowią istotną część naszej codziennej diety. Poza składnikami niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania organizmu, produkty te mogą być również źródłem pobrania pierwiastków szkodliwych dla zdrowia.
Cel badań. Analiza wyników badań monitoringowych przeprowadzonych w Polsce w 2015 roku dotyczących zanieczyszczenia owoców i produktów owocowych pierwiastkami szkodliwymi dla zdrowia - ołowiem (Pb), kadmem (Cd), arsenem (As), rtęcią (Hg) i cyną (Sn) oraz ocena narażenia.
Materiał i metody. Przebadano około 600 próbek świeżych, mrożonych i suszonych owoców, przetworów owocowych i owoców w puszkach. W badania zaangażowane były laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Zastosowano akredytowane i zwalidowane metody analityczne. Próbki do badań zostały przygotowane zgodnie z normą PN-EN 13804:2013. Zawartość ołowiu, kadmu i cyny oznaczono metodą płomieniową absorpcyjnej spektrometrii atomowej (FAAS) lub bezpłomieniową z atomizacją elektrotermiczną (GFAAS); arsen przy użyciu metody absorpcyjnej spektrometrii atomowej z generowaniem wodorków (HGAAS) oraz rtęci metodą „zimnych par” (CVAAS). Oceny narażenia na badane pierwiastki pobrane z owocami i produktami owocowymi dokonano biorąc pod uwagę średnie uzyskane poziomy zanieczyszczania oraz średnie spożycie tych grup środków spożywczych w Polsce.
Wyniki. Zanieczyszczenie badanych próbek Pb, Cd, As, Hg i Sn nie budzi obaw zdrowotnych i w większości przypadków było porównywalne z zanieczyszczeniem stwierdzanym w innych krajach europejskich. Oszacowane średnie narażenie dorosłych i dzieci związane z pobraniem ołowiu z owocami i produktami owocowymi wahało się od 0,5% do 14,6% najniższej dawki wyznaczającej – BMDL (Benchmark Dose Lower Confidence Limit) ustanowionej przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Średnie pobranie kadmu z tymi grupami środków spożywczych wahało się od 0,3% do 8,5% tymczasowego tolerowanego tygodniowego spożycia – TWI (Tolerable Weekly Intake) ustalonego przez EFSA dla dorosłych i dzieci (0,1 - 3,6% PTMI - tymczasowe tolerowane miesięczne pobranie) ustalonego przez JECFA. W przypadku arsenu średnie pobranie mieściło się w zakresie 0,5 -1,6% BMDL, podczas gdy dla rtęci (forma nieorganiczna) stanowiło 0,5 - 1,4% wartości TWI.
Wnioski. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że zawartość Pb, Cd, As, Hg i Sn w badanych próbkach owoców i przetworów owocowych nie stanowi zagrożenia dla zdrowia konsumenta. Oszacowane narażenie konsumentów nie przekracza tolerowanych dawek ustalonych przez EFSA oraz JECFA dla tych pierwiastków.