STRESZCZENIE
Syntetyczne pyretroidy są insektycydami, o silnym neurotoksycznym działaniu, szeroko stosowanymi w ochronie owoców i warzyw, a także w higienie sanitarnej. Zbadano wpływ permetryny i fenwaleratu na indukcję zmian genetycznych w komórkach somatycznych i płciowych samców myszy przy różnych drogach narażenia. Doświadczenia wykonano na 8-10 tygodniowych samcach myszy szczepu Swiss, które otrzymywały: fenwalerat w dawkach 20 i 40 mg/kg m.c. i permetrynę 125 i 250 mg/kg m.c. drogą iniekcji dootrzewnowej, oraz dożołądkowo: fenwalerat w dawce 50 i 100 mg/kg m.c. i permetrynę 200 i 400 mg/kg m.c. Przy badaniu wpływu pyretroidów na indukcję anomalii plemnikowych preparaty podawano zwierzętom przez pięć kolejnych dni. Następnie po 35 dniach wypreparowywano gonady i izolowano plemniki z najądrzy. Po wykonaniu rozmazów i wybarwieniu ich 0,1% roztworze eozyny Y określano liczbę plemników ze zmianami morfologicznymi w stosunku do normalnych plemników. Oceniając wpływ pyretroidów na częstość występowania mikrojąder w komórkach szpiku kostnego badane związki podawano 2-krotnie w odstępach 24 godzinnych. Następnie po 6 i 24 godzinach pobierano szpik kostny z kości udowej. W rozmazach analizowano erytrocyty polichromatyczne i oceniano w nich obecność mikrojąder. Wyniki wykazały różnicę w oddziaływaniu badanych pyretroidów na materiał genetyczny ocenianych komórek, oraz na zależność tego działania od drogi narażenia. Permetryna indukowała uszkodzenia w komórkach płciowych niezależnie od drogi narażenia. W szpiku kostnym obserwowano istotne zwiększenie częstości występowania mikrojąder w erytrocytach polichromatycznych przy podawaniu tego związku per os. Przy narażeniu zwierząt drogą dootrzewnową takiego działania nie obserwowano. Indukcji anomalii plemnikowych oraz mikrojąder nie towarzyszyło działanie cytotoksyczne. Fenwalerat indukował uszkodzenia w komórkach płciowych tylko przy narażeniu zwierząt drogą dootrzewnową. Nie stwierdzono natomiast wzrostu częstości występowania mikrojąder w erytrocytach polichromatycznych szpiku kostnego zarówno przy ekspozycji dootrzewnowej jak i per os. Po podaniu badanego pyretroidu drogą dootrzewnową notowano działanie

ABSTRACT
Synthetic pyrethroid insecticides are widely used in the protection of fruits and vegetables as well as in the public hygiene due to their strong neurotoxic activity against insects. The induction of genetic changes in somatic and sex cells in male mice after different routes of exposure to permethrin and fenvalerate was studied. The male 8-10 weeks old mice were intraperitoneally exposed to 20 and 40 mg/kg b.w. of fenvalerate and 125 and 250 mg/kg b.w. of permethrin. Another groups of mice were exposed per os to fenvalerate and permethrin in the doses of 50, 100 and 200, 400 mg/kg b.w. respectively. For the sperm anomalies testing the exposure was repeated for five consecutive days followed by the 35 days waiting period after which the gonads were removed and spermatozoa prepared from the epididymis. The changed spermatozoa were counted in the smears after staining in the 0.1% eosin Y solution and the results compared with the number of normal cells. For the testing of the effect of pyrethroids on the micronuclei frequency in the bone marrow cells the tested substances were administered twice in 24 hours intervals and the bone marrow was sampled after 6 and 24 hours from the femur bone. The polychromatic erythrocytes and the presence of micronuclei were evaluated in the bone marrow smears. The results showed the difference in the action of the pyrethroids on the genetic material of the tested cells and the effect of the route of exposure. Permethrin induced the lesions in the sex cells regardless the route of exposure, however a substantial increase in the micronuclei frequency in the bone marrow was observed after oral exposure only. No signs of cytotoxicity accompanied the sperm anomalies and micronuclei induction. Fenvalerate induced changes in sperm cells after intraperitoneal exposure only. No increase in the micronuclei frequency in the polychromatic erythrocytes of the bone marrow was observed after per os or intraperitoneal exposure. The intraperitoneal exposure to this pyrethroid resulted in cytotoxicity in both bone marrow and sex cells.