STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Wzory żywienia (ang. dietary patterns) definiowane są jako ilości, rodzaje i kombinacje produktów spożywczych i napojów zawartych w całodziennej diecie oraz częstotliwość, z jaką są one zwyczajowo spożywane. Analiza wzorów żywienia jest stosowana w celu określenia synergistycznego efektu oddziaływania różnorodnych składowych diety na zdrowie. 

Cel. Celem pracy było porównanie wzorów żywienia wyodrębnionych w grupie pacjentów przebywających na oddziale onkologicznym.

Materiał i metody. Grupa badana liczyła 100 pacjentów (51 kobiet i 49 mężczyzn) w wieku 19-83 lata. Sposób żywienia oceniono na podstawie kwestionariusza częstotliwości spożycia żywności (FFQ) walidowanego dla populacji dolnośląskiej.

Wyniki: Za pomocą analizy czynnikowej wyodrębniono dwa główne wzory żywienia wyjaśniające łącznie 25,6% wariancji. Wzór „owocowo-warzywny” charakteryzował się wysokim spożyciem warzyw, owoców, soków, nierafinowanych produktów zbożowych, orzechów i nasion, a wzór „zachodni” - tłustego i przetworzonego mięsa i drobiu, smażonych ryb, rafinowanych produktów zbożowych, miodu i cukru, tłuszczów, słodyczy, słodzonych napojów i frytek. Wysokie wartości czynnikowe wzoru „owocowo-warzywnego” były związane ze zwiększoną zawartością w diecie błonnika pokarmowego, witamin antyoksydacyjnych i kwasu foliowego, niższą zawartością sodu oraz niższym ładunkiem glikemicznym w przeliczeniu na 1000 kcal diety. Dla wzoru „zachodniego” zaobserwowane zależności były odwrotne. W grupie kobiet uczestniczących w badaniu wykazano wyższe wartości czynnikowe wzoru „owocowo-warzywnego” i niższe wartości czynnikowe wzoru „zachodniego” niż w grupie mężczyzn.

Wnioski. Wzory żywienia wyodrębnione w badanej grupie chorych znacznie różniły się od siebie wartością odżywczą pomimo podobnej zawartości makroskładników diety. Wzór „zachodni” charakteryzował się niższą wartością odżywczą diety, niż wzór „owocowo-warzywny”.

ABSTRACT

Background. Dietary patterns (DPs) are defined as the amounts, types and combinations of various food products in habitual diets and the frequency of their consumption. Dietary pattern analysis is usually performed in order to assess the combined effect of consumed food products on health.

Objective. The aim of the study was to assess and compare the nutritional value of dietary patterns identified in a group of patients staying on the oncological ward. 

Material and methods. The study group consisted of 100 patients (51 women and 49 men) aged 19-83 years. Dietary intake was assessed using a food frequency questionnaire (FFQ) validated for the population of Lower Silesian Voivodeship.

Results. Factor analysis identified two main dietary patterns explaining 25.6% of variance. The “fruit and vegetables” DP consisted of vegetables, fruits, juices, unrefined grains and nuts, seeds and raisins. Instead, the “Western” DP was characterized by the consumption of high-fat and processed meat and poultry, fried fish, refined grains, honey and sugar, fats, sweets, beverages and chips. While higher scores for “fruit and vegetables” pattern were associated with increased intake of dietary fiber, antioxidant vitamins, folic acid and decreased glycemic load per 1000 kcal and sodium intake, for “Western” pattern observed relationships were opposite. Women were more likely to have higher factor scores for “fruit and vegetables” DP and lower factor scores for “Western” DP than men.

Conclusions. Dietary patterns identified in the study group differed in terms of nutritional value, in spite of similar macronutrient content in the diet. “Western” DP was characterized by lower nutritional value than “fruit and vegetables” dietary pattern.