STRESZCZENIE
Na podstawie dostępnej literatury omówiono wybrane fitotoksyny i fikotoksyny czyli naturalne substancje szkodliwe wytwarzane przez rośliny wyższe oraz glony. W roślinach występują np. alkaloidy pirolizydynowe, glikoalkaloidy, glikozynolany oraz glikozydy pochodne pirymidyny jak również saponiny i psolareny. Niektóre substancje np. fitoestrogeny, oprócz pozytywnego oddziaływania na organizm ludzki, mogą wywierać prawdopodobnie niekorzystny wpływ na różne funkcje organizmu człowieka („endocrine disruptors”). Niejasna jest również rola lektyn w etiologii pewnych chorób. Niektóre albuminy i globuliny zawarte m.in. w nasionach soji i orzechach arachidowych wykazują silne właściwości alergenne. Omówiono też najważniejsze rodzaje fikotoksyn, są to m.in.: saxitoksyna, kwas okadainowy, brevetoksyny czy ciguatoksyny. Ich wtórnym źródłem są mięczaki i ryby żywiące się fitoplanktonem; objawy zatrucia tymi metabolitami są różnorodne. Wspomniano również o toksycznych mikrocystynach i nodularynie wytwarzanych przez sinice zbiorników wody słodkiej. Podkreślono celowość limitowania poziomów niektórych szkodliwych substancji w żywności, ulepszania metod ich wykrywania i oznaczania oraz pogłębiania znajomości wpływu procesów technologicznych i kulinarnych na ich losy. Ważne jest również przestrzeganie zbilansowanej diety w minimalizowaniu szkodliwych skutków oddziaływania omówionych substancji.

ABSTRACT
In this review the several data concerning phytotoxins as natural harmful substances of plants and phycotoxins - toxicants of algae were described. For example plants are source of pyrrolizidine alkaloids, glycoalkaloids, glucosinolates as well as glycosides, saponine and psolarens. Possible adverse effects of phytoestrogens as endocrine disruptors versus beneficial influence these substances on human organism were mentioned. About lectins as possible factors of some diseases was reported, as well as some proteins as allergens of soy and peanuts was mentioned. Accumulated by shellfish and fish the most important phycotoxins such as saxitoxin, okadaic acid, brevetoxins and ciguatoxins were described. Phycotoxins produced several poisoning symptoms. Microcystins and nodularin - cyanobacterial phycotoxins of freshwater, was mentioned. In conclusion, the need of limitation of permissible levels of some plant toxicants, development of analytical methods as well as knowledge of influence of some technological processes on toxic plant substances was highlighted. The importance of balanced diet as a tool of defense against plant toxicants was concluded.