STRESZCZENIE
Liczne badania wykazały, że wystąpienie negatywnych zdarzeń życiowych, szczególnie w dzieciństwie i w okresie dorastania, zwiększa ryzyko rozwinięcia się w przyszłości zaburzeń psychicznych i somatycznych. Celem przedstawionej pracy była ocena, w jakim stopniu ciężkość zdarzeń warunkuje pojawienie się zaburzeń zdrowia młodzieży i podejmowanie zachowań zagrażających zdrowiu. Badania przeprowadzono na losowo dobranej próbie uczniów dziesięciu gimnazjów warszawskich w okresie trzyletnim. Do zebrania danych posłużyła ankieta opracowana w Zakładzie Promocji Zdrowia i Szkolenia Podyplomowego Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny. Skala negatywnych zdarzeń życiowych składała się z 32 pozycji obejmujących: 1) zmiany dotyczące życia i zdrowia bliskich osób, 2) zetknięcia się z czynami o charakterze przestępstwa lub nagannymi, 3) problemy związane z biologicznym dojrzewaniem, 4) relacje interpersonalne w najbliższym otoczeniu, 5) warunki ekonomiczne i bytowe oraz 6) problemy dotyczące nauki. Średnia ciężkość zdarzeń ocenianych przez uczniów posłużyła do określenia wagi poszczególnych pozycji. Do analizy zastosowano zarówno ważoną jak i sumaryczną skalę. Ponadto ankieta zawierała pytania dotyczące zdrowia, samopoczucia, zachowań i postaw zagrażających zdrowiu przyjęte jako mierniki kryterialne. Badania nasze nie dostarczyły dowodów na to, że wyłącznie ciężkość negatywnych zdarzeń życiowych warunkuje zaburzenia zdrowia i podejmowanie zachowań zagrażających zdrowiu. Obie skale wykazały umiarkowaną korelację z większością mierników kryterialnych i wyjaśniały 10% - 20% wariancji mierników zdrowia doświadczanego subiektywnie (samoocena stanu zdrowia, samopoczucie fizyczne, psychiczne i społeczne), 10% - 25% - zachowań i postaw zagrażających zdrowiu i jedynie 1% - 7% - zaburzeń zdrowia mierzonych miernikami obiektywnymi (absencja chorobowa, pozostawanie w domu lub w szpitalu z powodu zaburzeń zdrowia, kontaktowanie się z lekarzem i przyjmowanie leków). Wydaje się, że nie ciężkość negatywnych zdarzeń życiowych, ale ich skumulowanie warunkuje negatywne skutki zdrowotne i behawioralne w okresie dorastania.

ABSTRACT
Numerous studies have shown that the occurrence of negative life events, especially in childhood and adolescence, increases the risk of developing mental and somatic disorders in future. The purpose of presented paper was to assess to what extent the severity of events determines health disorders and risk behaviours among adolescents. The study was conducted on a randomly selected sample of ten secondary school students in Warsaw in the three-year period. A questionnaire for data gathering was elaborated in Health Promotion and Postgraduate Education of the National Institute of Public Health – National Institute of Hygiene. The scale of negative life events consisted of 32 items covering: 1) changes in live and health of closed persons, 2) contact with the acts of a crime or incorrect, 3) problems concerning biological maturation, 4) interpersonal relations in the nearest surrounding, 5) financial and living conditions and 6) problems of learning. The average severity of events evaluated by the students was used to determine the weights of individual item. Weighted scale as well as summarised scale were applied to analysis. In addition, the questionnaire included questions on health, wellbeing, and risk behaviours and attitudes, as criterial indicators. Our study did not provide evidence that only the severity of negative life events determines the health disorders and taking risk behaviours. The both scales showed similar moderate correlation with most criterial indicators and explained 10% - 20% of variance of subjectively experienced health indicators (self-assessment of health status, physical, psychical and social well-being), 10% - 25% of risk behaviours and attitudes and only 1% - 7% of health disorders measured by objective indicators (sickness absence, staying at home or in hospital due to health disorders, contact with physician, taking medication). It seems that not the severity of negative life events but their cumulating determines health and behavioural negative effects.