STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Miód jest synonimem zdrowej żywności. Jego jakość jest m.in. związana ze stanem środowiska. Pomimo zaprzestania produkcji i stosowania, w środowisku wykrywa się nadal pozostałości trwałych węglowodorów chlorowanych. Część z nich jest klasyfikowana jako związki rakotwórcze dla człowieka. Ciągłe narażenie pszczół na działanie różnego rodzaju środków chemicznych nie pozostaje bez wpływu na wytwarzany przez nie produkt. Z tego względu znajomość stopnia zanieczyszczenia miodu może mieć istotne znaczenie dla zdrowia człowieka. 
Cel badań. Celem pracy była ocena stopnia zanieczyszczenia miodu związkami należącymi do trwałych zanieczyszczeń organicznych. 
Materiał i metody. Badaniom poddano sześć rodzajów miodu oraz zebrane po okresie kwitnienia kwiatostany rzepaku i glebę z pól położonych w okolicy miejscowości Przybysław i Pęczerzyno w województwie zachodniopomorskim. Zakres badań obejmował oznaczanie zawartości pestycydów chloroorganicznych: α-HCH, β-HCH, γ-HCH, heptachlor, aldryna, dieldryna, endryna, izomer B epoksydu heptachloru, p,p’-DDT, o,p’-DDT, p,p’-DDE, p,p’-DDD, o,p’-DDD; non-orto (PCB 77, PCB 81, PCB 126, PCB 169), mono-orto (PCB 105, PCB 114, PCB 156, PCB 157) oraz kongenerów wskaźnikowych PCB (PCB 28, PCB 52, PCB 101, PCB 118, PCB 138, PCB 153, PCB 180). Oznaczenia wykonano metodą chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią mas (GC-MS). 
Wyniki. Spośród analizowanych pestycydów chloroorganicznych w miodach największe stężenie notowano dla heptachloru (3,89 ng/g m.m.), natomiast zawartość kongenerów wskaźnikowych kształtowała się w zakresie od ilości śladowych poniżej LOQ do 0,02 ng/g m.m. Zawartości kongenerów non- i mono-orto PCB w miodach były stosunkowo niskie, osiągając maksymalnie 0,02 ng/g m.m. 
Wnioski. Zawartości analizowanych związków chloroorganicznych w badanym materiale zależały od miejsca pobrania próbek, przy czym najwyższe stężenia notowano w kwiatostanach rzepaku. Stwierdzono znacznie większe zanieczyszczenie gleby i kwiatostanów rzepaku pochodzących z okolicy Pęczerzyna, jednak nie miało to wyraźnego wpływu na zawartość związków w miodzie. Najmniej zanieczyszczeń chloroorganicznych zawierał miód gryczany. Zawartości oznaczanych związków w badanych miodach były na niskim poziomie i nie stanowiły zagrożenia dla zdrowia konsumentów.

ABSTRACT
 
Background. Honey is a synonymous of healthy food. Its quality is associated with the state of the environment. Although persistent chlorinated hydrocarbons are no longer produced nor used, their residues are still detected in the environment. Some of these compounds are carcinogenic to humans. Continuous exposure of bees to various types of chemicals impacts also their products. Therefore, knowledge of the degree of contamination of honey may have important implications for human health. 
Objective. The aim of this study was to assess the degree of honey contamination with POPs. 
Material and methods. Six species of honey were analyzed, as well as rape inflorescences and soil coming from the villages Pęczerzyno and Przybysław in Western Pomerania, Poland. The scope of investigation included organochlorine pesticides:p,p’-DDD, o,p’-DDD, dioxin-like non-ortho PCB congeners (PCB 77, PCB 81, PCB 126, PCB 169), dioxin-like monoortho PCB congeners (PCB 105, PCB 114, PCB 156, PCB 157) and indicator PCB congeners (PCB 28, PCB 52, PCB 101, PCB 118, PCB 138, PCB 153, PCB 180). Chromatographic separation was performed using gas chromatography (HP 6890) coupled with mass spectrometry (HP 5973). 
Results. Among the analyzed organochlorine pesticides the highest concentration in honeys was noticed for heptachlor (3.89 ng/g mm). The content of indicator PCB congeners in honey ranged from below LOQ values to 0.02 ng/g w.w. The content of non- and mono-ortho PCB congeners in honey were relatively low, reaching a maximum 0.02 ng/g w.w. 
Conclusions. The content of the analyzed organochlorine compounds in the material depended on the location of sampling sites, and the highest concentrations were found in rape inflorescences. The soil and rape inflorescences from Pęczerzyno were the most contaminated with POPs, but it had no clear impact on the content of the compounds in honey. Buckwheat honey was significantly (p<0,05) least contaminated with POPs. The content of the examined POPs in honeys was low and safe for consumers health.