STRESZCZENIE
Metodą wysokowydajnej aspirometrii pobierano pył zawieszony w atmosferze w różnych częściach Wrocławia latem i zimą. Zaadsorbowane na pyle związki organiczne ekstrahowano przez 8 godzin w aparatach Soxhleta. Stężenie WWA i benzo(a)pirenu określono metodą GC-MS. Mutagenność pyłu badano testem Amesa. Stężenia pyłu zawieszonego w atmosferze wahały się w zakresie 17 - 144 μg/m3, zaadsorbowanych na nim związków organicznych 1,1 - 28,6 μg/m3. Stężenia WWA z listy EPA wahały się w zakresie 8,3 - 1211,6 ng/m3, benzo(a)pirenu, w zakresie 4,5-709 ng/m3. Pył zawieszony w atmosferze pobrany w różnych punktach Wrocławia latem i zimą wykazywał działanie mutagenne. Objętości zanieczyszczonego pyłem powietrza wywołujące efekt mutagenny w teście Amesa wobec szczepu TA 98 bez aktywacji frakcją S9 wahały się w zakresie 0,25 - 42,5 m3. Wykazywały one korelację ze stężeniem pyłu zawieszonego (współczynnik korelacji – 0,35), związków organicznych zaadsorbowanych na pyle (współczynnik korelacji – 0,58), WWA z listy EPA (współczynnik korelacji – 0,52) i benzo(a)pirenu (współczynnik korelacji - 0,52). Fizykochemiczne wskaźniki zanieczyszczenia atmosfery tylko w przybliżeniu odzwierciedlają zagrożenie zdrowotne powodowane przez mutageny i kancerogeny zaadsorbowane na pyle zawieszonym. Dlatego monitoring zanieczyszczeń atmosfery należałoby uzupełnić badaniem ich mutagenności testem Amesa.

ABSTRACT
With highly efficient aspirometric method there were sampled airborne particles in different parts of Wrocław in winter and summer. Organic compounds adsorbed on the particles were extracted for 8 hours in Soxhlet apparatus. Concentration of PAHs and benzo(a)pyrene was determined with GC-MS. Mutagenicity of particles was examined with Ames test. Concentrations of airborne particles ranged from 17-144 μg/m3, and organic compounds adsorbed on the particles – 1,1 - 28,6 μg/m3. Concentrations of PAHs from EPA list ranged from 8,3 - 1211,6 ng/m3, benzo(a)pyrene's ones – from 4,5 - 709 ng/m3. Airborne particles sampled in many different locations of Wrocław in winter and summer displayed mutagenic activity. Air volumes polluted with the particles resulting in mutagenic effect in Ames test in TA 98 strain without activation with fraction S9 ranged from 0,25 - 42,5 m3. They displayed correlation with concentration of airborne particles (correlation index – 0,35), organic compounds adsorbed on the particles (correlation index – 0,58), PAHs from EPA list (correlation index – 0,52) and benzo(a)pyrene (correlation index – 0,52). Physiochemical indexes of air pollution only approximately indicate health hazards caused by mutagens and cancergens adsorbed on airborne particles. Therefore monitoring of air pollution should be supplemented with testing their mutagenicity with Ames test.