ABSTRACT
Background. Cadmium and lead are completely redundant in the human body and any amount of these elements ingested poses a risk of adverse health effects. In non-occupational exposure the highest amount of xenobiotics enters the body with food. Valued for their taste, universal culinary application and health benefits tomatoes and tomato products are consumed almost every day by a large proportion of society. In order to protect consumers’ health it is very important to monitor cadmium and lead content in food products.
Objective. The aim of the study was the health assessment of cadmium and lead content in tomatoes and tomato products in relation to their acceptable maximum levels in the relevant legislation.
Material and methods. Fresh fruits of the tomato plant and tomato products (juices, purées, concentrates, sauces) were analysed. Heavy metal content (Cd, Pb) was determined by flameless atomic absorption spectrometry (AAS). Before the AAS determination the samples were subjected to pressure mineralisation using microwave energy.
Results. Cadmium and lead contents in the studied food products were within the allowed range (the maximum level of cadmium and lead contamination of tomatoes is 0.05 mg/kg and 0.1 mg/kg of fresh mass). The limit for cadmium was exceeded only in a canned tomato concentrate (0.064 mg/kg of fresh mass). The average cadmium content in raw tomatoes and tomato products was: 0.017 mg/kg fresh weight, and lead 0.021 mg/kg fresh weight.
Conclusions. Despite the low cadmium and lead contamination of the study samples of tomatoes and tomato products, it seems desirable to constantly monitor the content of these elements in food due to their ability to accumulate in the body and the risk of adverse health effects developing after many years of exposure, even to small doses.

STRESZCZENIE
Wprowadzenie. Kadm i ołów są całkowicie zbędne dla organizmu ludzkiego, każda ilość tych pierwiastków jaka zostaje przyjęta przez człowieka stwarza ryzyko wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych. W narażeniu pozazawodowym największa ilość ksenobiotyków trafia do organizmu drogą pokarmową. Pomidory oraz ich przetwory cenione za smak, uniwersalne zastosowanie w kulinariach, a także właściwości prozdrowotne są spożywane niemal każdego dnia przez dużą część społeczeństwa. Ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego konsumentów, niezwykle ważne jest monitorowanie zawartości kadmu i ołowiu w produktach spożywczych.
Cel badań. Celem pracy była ocena zawartości kadmu i ołowiu w pomidorach i przetworach pomidorowych w aspekcie zdrowotnym, w odniesieniu do maksymalnych dopuszczalnych limitów tych zanieczyszczeń w badanych produktach.
Materiał i metody. Analizie poddano świeże owoce pomidora zwyczajnego, a także ich przetwory (soki, przeciery, koncentraty, sosy pomidorowe). Zawartość metali ciężkich (Cd, Pb) oznaczono za pomocą bezpłomieniowej spektrometrii absorpcji atomowej (AAS). Przed analizą AAS próbki poddawano mineralizacji ciśnieniowej przy użyciu energii mikrofalowej.
Wyniki. Zawartość kadmu i ołowiu w badanych produktach mieściła się w zakresie wartości dopuszczalnych (maksymalny poziom zanieczyszczenia kadmem i ołowiem pomidorów wynosi 0,05 mg/kg i 0,1 mg/kg świeżej masy). Limit kadmu został przekroczony tylko w koncentracie pomidorowym w puszkach metalowych (0,064 mg/kg świeżej masy). Średnia zawartość kadmu w surowych pomidorach i produktach pomidorowych wynosiła: 0,017 mg/kg świeżej masy, a ołowiu 0,021 mg/kg świeżej masy.
Wnioski. Pomimo niewielkiego zanieczyszczenia badanych próbek kadmem i ołowiem, celowym wydaje się dążenie do stałego monitorowania zawartości tych pierwiastków w żywności, ze względu na ich zdolność do kumulacji w organizmie i możliwość wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych po wielu latach narażenia, nawet na małe dawki.