ABSTRACT

Background. Some of the main nutritional reasons for recommending a Mediterranean diet is to prevent metabolic diseases arising through free radical formation. A key constituent compound is β-carotene which, amongst the carotenoids, displays the greatest provitamin A activity as well as possessing significant antioxidant properties. 
Objectives. Principally, to determine the relationship between serum β-carotene levels and the effect of Mediterranean diet guidelines in a selected group of women. 
Materials and Methods. The subject group consisted of 26 women aged 19-22 years. A nutritional assessment was performed using 3 day repeats of 24-hour recall interviews. A 9-point aMED (alternate Mediterranean Diet) score was used to study dietary habits. Serum β-carotene was measured by liquid chromatography with photodiode array detection (HPLC-PDA). 
Results. β-carotene dietary intake was highly variable, ranging from 734 to 14476 μg/day (median 3022 μg/day). Serum β-carotene concentration ranged between 0.071-1.905 μmol/L (median 0.519 μmol/L) and was significantly associated with the Mediterranean Diet model (Spearman r=0.633, p<0.001). Out of the dietary sources of β-carotene, consuming carrots had the most significant impact on its serum concentration. Other dietary factors positively affecting serum β-carotene were: consumption of nuts and seeds, pulses, a favourable ratio of mono-unsaturated fatty acids to saturated fatty acids and eating fruit and wholegrain cereal products. 
Conclusions. Adopting a Mediterranean-based diet had a positive effect on increasing serum beta-carotene levels.

STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Sposób żywienia oparty o zalecenia diety śródziemnomorskiej rekomendowany jest w celu prewencji chorób metabolicznych, w patomechanizmie których uczestniczą wolne rodniki. β-karoten jest związkiem charakteryzującym się największą spośród karotenoidów aktywnością prowitaminy A, a także wykazuje właściwości antyoksydacyjne. 
Cel badań. Zasadniczym celem pracy było zbadanie zależności pomiędzy stężeniem β-karotenu w surowicy krwi a stosowaniem zaleceń diety śródziemnomorskiej w wybranej grupie kobiet. 
Materiał i metody. W badaniach uczestniczyło 26 kobiet w wieku 19-22 lata. Dane dotyczące spożycia produktów spożywczych uzyskano przy pomocy wywiadu 24-godzinnego, który przeprowadzono 3-krotnie. Nawyki żywieniowe badanych kobiet oceniane były przy pomocy 9-punktowej skali a-MED (alternate Mediterranean Diet Score). Stężenie β-karotenu w surowicy krwi oznaczono metodą chromatografii cieczowej z detekcją fotodiodową (HPLC-PDA). 
Wyniki. Pobranie -karotenu z dietą przez badane kobiety charakteryzowało się dużą zmiennością i zawarte było w przedziale wartości od 734 do 14476 μg/dobę (mediana 3022 μg/dobę). Stężenie beta-karotenu w surowicy krwi badanych mieściło się w zakresie 0,071-1,905 μmol/l (mediana 0,519 μmol/l). Stężenie β-karotenu w surowicy krwi było w znaczący sposób powiązane z przyjętym modelem diety śródziemnomorskiej (R w teście Spearmana=0,633, p<0,001). Spośród żywieniowych źródeł β-karotenu wpływ na stężenie tej prowitaminy w surowicy krwi wywierało spożycie marchwi. Do innych czynników żywieniowych mających dodatni wpływ na stężenie β-karotenu w surowicy krwi należało spożycie orzechów i nasion oraz roślin strączkowych, a także korzystny stosunek kwasów tłuszczowych jednonienasyconych do nasyconych, oraz spożycie owoców i produktów zbożowych pełnoziarnistych. 
Wnioski. Sposób odżywiania zbliżony do śródziemnomorskiego modelu spożycia dodatnio wpływał na stężenie β-karotenu w surowicy krwi badanych kobiet.