ABSTRACT

Background. Changes to the body and its proportions, especially body mass, are frequently and critically assessed by the young according to peer pressure and opinions prevalent in their living and home surroundings, as well as through role models created by the media; particularly those promoting fashions for having a slim figures. The desire to achieve this ideal, is thus responsible for adolescents undertaking a variety of actions/behaviour to regulate their body weight. 
Objective. To compare healthy lifestyle behaviour in secondary school pupils living in towns and the countryside who have variable weights and heights associated with a self-assessment of body mass. 
Material and Methods. Subjects were n=1,279 pupils aged 13-15 years, attending secondary school. Those from the countryside environments were n=273 (136 boys and 137 girls), whilst those from urban areas, (towns) were n=1,006 (512 boys and 494 girls). Both weights and heights were measured and the Body Mass Index (BMI) determined. Threshold values for overweight, obesity and underweight, were used to assign BMI groups according to the procedure of Cole et al. Perceptions on how subjects assessed their body weight and remedial actions so arising, were surveyed using the Youth Risk Behaviour Survey (YRBS) questionnaire. The relationships between the factors studied were subjected to log-linear analysis and their significance evaluated by Chi2 test using a significance level of p≤ 0.05. 
Results. No significant differences were found in the observed frequencies of overweight, obesity and underweight groups between students from the different environments studied. Pupils having a normal body mass constituted 68.9% of total subjects. There were also no differences seen in body weight perception between the various environments. Approximately 70% of subjects properly assessed their own body mass, however the methods of its assessment differed between boys and girls. The main ways adopted for regulating body mass was found to be exercise and diet in both student groups. Significantly more girl pupils living in towns, (54.9%) did physical exercises, aimed at weight reduction, compared to those living in the countryside (43.8%). 
Conclusions. Only small differences in observed frequencies of height-weight were seen between urban and rural dwelling pupils; the same being true for lifestyle behaviour in controlling weight. Irrespective of residence, two thirds of pupils, aged 13-16 years, correctly assessed their own body mass. In children and adolescents, improving self-awareness of body proportions can be achieved through educating on what the significance of having a healthy BMI is, effective ways of its estimation and safe methods for regulation.

STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Zmieniające się proporcje ciała a zwłaszcza masa ciała, często poddawane są przez młodzież ocenie, na którą ma wpływ opinia najbliższego środowiska oraz wzorce kreowane przez środki masowego przekazu promujące modę na szczupłą sylwetkę. Chęć osiągnięcia wzorcowej sylwetki skłania do podejmowania przez młodzież działań ukierunkowanych na regulację masy ciała. 
Cel. Celem badań było porównanie zachowań zdrowotnych związanych z postrzeganiem własnej masy ciała uczniów miejskich i wiejskich gimnazjów o zróżnicowanych proporcjach wagowo-wzrostowych. 
Materiał i metody. Materiał obejmował dane pomiarowe i ankietowe 1279 uczniów w wieku 13-16 lat, z dwóch różnych środowisk: wiejskiego (273 uczniów – 136 chłopców i 137 dziewcząt) i miejskiego (1006 osób – 512 chłopców i 494 dziewcząt). U młodzieży zmierzono wysokość i masę ciała, wyliczono wskaźnik BMI. Wartości graniczne dla nadwagi, otyłości oraz niedowagi posłużyły do wyznaczenia grup BMI. Z kwestionariusza Youth Risk Behavior Survey (YRBS) uzyskano informacje o ocenie własnej masy ciała oraz działaniach podejmowanych w celu jej zmiany. Do ustalenia związków pomiędzy analizowanymi czynnikami, wykorzystano analizę log-liniową. Istotność statystyczną otrzymanych zależności oceniano testem Chi2 na poziomie istotności p≤ 0,05. 
Wyniki. W badaniach nie stwierdzono istotnych różnic w częstości występowania nadwagi, otyłości oraz niedowagi między uczniami zamieszkującymi odmienne środowiska. Osoby z właściwą masą ciała stanowiły 68,9% badanych. Nie odnotowano różnic międzyśrodowiskowych w samoocenie masy ciała. Około 70% badanych właściwie oceniało własną masę ciała, lecz chłopców i dziewczęta różnił sposób jej oceny. Ćwiczenia fizyczne i dieta w obu badanych środowiskach były wskazywane jako główne metody regulacji proporcji wagowo-wzrostowych. Badania dowiodły, że dziewczęta szkół miejskich (54,9%) istotnie częściej w porównaniu do rówieśniczek ze szkół wiejskich (43,8%) wykonywały ćwiczenia fizyczne ukierunkowane na regulację masy ciała. 
Wnioski. Zaobserwowano niewielkie różnice między środowiskami – miejskim i wiejskim - pod względem proporcji wagowo- wzrostowych oraz zachowań zdrowotnych związanych z masą ciała. Niezależnie od miejsca zamieszkania, dwóch na trzech uczniów w wieku 13-16 lat prawidłowo oceniało własną masę ciała. Poprawę świadomości wśród dzieci i młodzieży w zakresie własnych proporcji ciała, można dokonać poprzez edukację znaczenia prawidłowej masy ciała dla zdrowia, sposobów jej oceny oraz skutecznych i bezpiecznych metod jej regulacji.