ABSTRACT

Background. Within the medical facilities provided by state healthcare services, a universally applied technique for patient diagnosis and treatment relies on ionising radiation; for example in radiotherapy and X-ray (ie. examination). Human exposure to such radiation is not however entirely free of associated health risks. 
Objectives. To determine and estimate the numbers and types of X-ray based medical procedures that are performed in general and dental radiography, mammography and computer tomography on patients from the Mazovian province in Poland, which included children, women and men subjects. 
Material and Methods. The numbers of patient subjects undergoing X-rays was estimated by surveying the patient intake in X-ray testing rooms within the healthcare facilities of the Mazovian province. Questionnaires were either dispatched by mail to such healthcare centres or were completed by the X-ray operating staff during the testing of quality control. Results so obtained from the latter, were compared to entries from the X-ray rooms’ register 
Results. During 2009, the number of X-rays performed were 7612046 equivalent to 1460 examinations per 1000 inhabitants. The majority were done on women ie. 3847961 (50.55%), followed by 3193781 (41.96%) on men and 570 304 (7.49%) for children. 
Conclusions. Results indicated that the predominating medical procedure used of this type, was for making general diagnoses; especially through using chest radiography. Others included, in descending order; dental X-ray (mainly intra-oral examination), computer tomography (mainly CT head examinations) and mammography procedures. It was also found that the annual numbers of having X-rays has increased compared to previous years.

STRESZCZENIE

Wprowadzenie. W placówkach służby zdrowia powszechnie wykorzystywane jest promieniowanie jonizujące w celach medycznych zarówno w diagnostyce jak i terapii. Promieniowanie to nie jest jednak całkowicie obojętne dla zdrowia. 
Cel. Celem niniejszych badań było określenie i ocena liczby i rodzaju wykonywanych na terenie województwa mazowieckiego procedur medycznych z zakresu diagnostyki ogólnej, stomatologii, mammografii i tomografii komputerowej, osobno dla dzieci, kobiet i mężczyzn. 
Materiał i metody. Szacowanie liczby badań rentgenowskich przeprowadzono metodę ankietową. Zbierano dane liczbowe z placówek służby zdrowia przy wykorzystaniu opracowanej w tym celu ankiety. Ankiety przekazywano listownie do wylosowanych placówek służby zdrowia na terenie województwa mazowieckiego lub proszono o ich wypełnienie w trakcie przeprowadzania specjalistycznych testów parametrów fizycznych medycznych aparatów rentgenowskich. W tym drugim przypadku weryfikowano jednocześnie zgodność danych w wypełnianych ankietach w stosunku do zapisów w prowadzonych rejestrach badań pacjentów w pracowniach rentgenowskiej. 
Wyniki. Oszacowano, iż w 2009 roku na obszarze objętym niniejszymi badaniami wykonano łącznie 7612046 diagnostycznych badań rentgenowskich, co daje 1460 badań na 1000 mieszkańców. Najwięcej badań przeprowadzono u kobiet 3847961 (50.55 %), w dalszej kolejności u mężczyzn 3193781 (41.96 %) i dzieci 570304 (7.49 %). 
Wnioski. W wyniku przeprowadzonych analiz stwierdzono, iż największy udział w strukturze wykonywanych badań rtg miały procedury medyczne z zakresu diagnostyki ogólnej, w tym przede wszystkim badania klatki piersiowej. Na drugim miejscu znajdują się badania rentgenowskie stomatologiczne, głównie wewnątrzustne (punktowe). W dalszej kolejności pod względem liczby wykonywanych badań rtg uplasowały się procedury medyczne z zakresu tomografii komputerowej, wśród których dominowały badania tomograficzne CT głowy oraz procedury medyczne związane z badaniami mammograficznymi. Zaobserwowano wzrost liczby wykonywanych rentgenowskich procedur medycznych w odniesieniu do danych z wcześniej prowadzonych tego typu badań na terenie Polski.